la fiala infrangibile

 Fuit tamen faber qui fecit phialam vitream, quae non frangebatur. Admissus ergo Caesarem est cum suo munere, deinde fecit reporrigere Caesari et illam in pavimentum proiecit. Caesar non pote valdius quam expavit. At ille sustulit phialam de terra; collisa erat tamquam vasum aeneum. Deinde martiolum de sinu protulit et phialam otio belle correxit. Hoc facto putabat se coleum Iovis tenere, utique postquam illi dixit: 'Numquid alius scit hanc condituram vitreorum?' Vide modo. Postquam negavit, iussit illum Caesar decollari: quia enim, si scitum esset, aurum pro luto haberemus.

la trasformazione di lucio

Haec identidem adseverans summa cum trepidatione inrepit cubiculum et pyxidem depromit arcula. Quam ego amplexus ac deosculatus prius utque mihi prosperis faveret volatibus deprecatus abiectis propere laciniis totis avide manus immersi et haurito plusculo uncto corporis mei membra perfricui. Iamque alternis conatibus libratis brachiis in avem similis gestiebam; nec ullae plumulae nec usquam pinnulae, sed plane pili mei crassantur in setas et cutis tenella duratur in corium et in extimis palmulis perdito numero toti digiti coguntur in singulas ungulas et de spinae meae termino grandis cauda procedit. Iam facies enormis et os prolixum et nares hiantes et labiae pendulae; sic et aures inmodicis horripilant auctibus. Nec ullum miserae reformationis video solacium, nisi quod mihi iam nequeunti tenere Photidem natura crescebat.

Ac dum salutis inopia cuncta corporis mei considerans non avem me sed asinum video, querens de facto Photidis sed iam humano gestu simul et voce privatus, quod solum poteram, postrema deiecta labia umidis tamen oculis oblicum respiciens ad illam tacitus expostulabam. Quae ubi primum me talem aspexit, percussit faciem suam manibus infestis et: "Occisa sum misera:" clamavit "me trepidatio simul et festinatio fefellit et pyxidum similitudo decepit. Sed bene, quod facilior reformationis huius medela suppeditat. Nam rosis tantum demorsicatis exibis asinum statimque in meum Lucium postliminio redibis. Atque utinam vesperi de more nobis parassem corollas aliquas, ne moram talem patereris vel noctis unius. Sed primo diluculo remedium festinabitur tibi."

la favola del lupo mannaro

Cum adhuc servirem, habitabamus in Vico Angusto; nunc Gavillae domus est. Ibi, quomodo dii volunt, amare coepi uxorem Tarentii coponis, noveratis Melissam Tarantinam, pulcherriamam bacciballum. Sed ego non mehercules corporaliter aut propter res venerias curavi, sed magis quod memoria fuit. Si quid ab illa petii, numquam mihi negatum; fecit assem, semissem habui; in illius sinum demandavi, nec umquam fefellitus sum. Huiuscontubernalis ad villam supremum diem obiit. Itaque per scutum per ocream egi aginavi, quemadmodum ad illa pervenirem; "nam, ut aiunt, in angustiis amici apparent". Forte dominus Capuae exierat ad scruta scita expedienda. Nactus ego occasionem persuadeo hospitem nostrum, ut mecum ad quintum miliarium veniat. Erat autem miles fortis quam Orcus. apoculamus nos circa gallicinia; luna lucebat tamquam meridie. Venimus inter monimenta; homo meus cepit ad stelas facere, sedeo cantabundus et stelas numero. deinde ut respexi ad comitem, ille exuit se et omnia vestimenta secundum viam posuit. Mihi anima in naso esse; stabam tanquam mortuus. At ille circummixit vestimenta sua et subito lupus factus est. Nolite me iocari putare; ut mentiar nullius patrimonium tanti facio.
Sed, quod coeperam dicere, postquam lupus factus est, ululare coepit et in silvas fugit. Ego primus nesciebam ubi essem; deinde accessit ut vestimenta eius tollerem; illa autem lapidea facta sunt. Qui mori timore nisi ego?Gladium strinxi et- matavitatau- umbras cecidi, donec ad villam amicae meae pervenirem. In larvam intravi paene animam ebullivi, sudor mihi per bifurcum volabat, oculi mortui, vix unquam refectus sum. Melissa mea mirari coepit quod tam sero ambularem et "Si ante, inquit, venisses, saltem nobis adiutasses; lupus enim villam intravit et omnia pecora tamquam lanius sanguinem illis misit. nes tamen derisit etiam si fugit; servus enim noster lancea collum eius traiecit". Haec ut audivi, operire oculos amplius non potui, sed luce clara Gai nostri domum fugi tanquam copo compilatus; et postquam veni in illum locum in quo lapidea vestimenta erant facta, nihil inveni nisi sanguinem. Ut vero domum veni, iacebat miles meus in lecto tamquam bovis et collum illius medicus curabat. Intellexi illum versipillem esse nec postea cum illo panem gustare potui non si me occidisses. Viderint quid de hoc alii exopinissente; ego si mentior genios vestros iratos habeam!

la favola di fedro

Vidua et miles
Quanta sit inconstantia et libido mulierum

Per aliquot annos quaedam dilectum virum
amisit et sarchophago corpus condidit;
a quo revelli nullo cum posset modo
et in sepulchro lugens vitam degeret,
claram assecuta est famam castae coniugis.
Interea fanum qui compilarant Iovis,
cruci suffixi luerunt poenas numini.
Horum reliquias ne quis posset tollere,
custodes dantur milites cadaverum,
monumentum iuxta, mulier quo se incluserat.
Aliquando sitiens unus de custodibus
aquam rogauit media nocte ancillulam,
quae forte dominae tunc adsistebat suae
dormitum eunti; namque lucubraverat
et usque in serum vigilias perduxerat.
Paulum reclusis foribus miles prospicit,
videtque egregiam facie pulchra feminam.
Correptus animus illico succenditur
et uritur impudicitiae cupidine.
Sollers acumen mille causas invenit,
per quas videre posset viduam saepius.
Cotidiana capta consuetudine
paulatim facta est advenae submissior,
mox artiore vinxit animum copula.
Hic dum consumit noctes custos diligens,
desideratum est corpus ex una cruce.
Turbatus miles factum exponit mulieri.
At sancta mulier "Non est quod timeas" ait,
virique corpus tradit figendum cruci,
ne subeat ille poenas neglegentiae.
Sic turpitudo laudis obsedit locum.

 La vedova e il soldato
La grande incostanza e la voglia delle donne

Una donna che aveva perduto il marito, amato per parecchi anni, ne seppellì il corpo in un sarcofago; poiché da questo non c'era modo di allontanarla in quanto, in lacrime, trascorreva la sua vita nel sepolcro , conseguì chiara fama di moglie integerrima. Frattanto alcuni che avevano saccheggiato il tempio di Giove, pagarono la profanazione con la crocefissione. Perché nessuno potesse toglere le loro salme, furono posti dei soldati a guardia dei cadaveri vicino al sepolcro dove si era rinchiusa la donna. Una delle guardie, assetata, nel cuore della notte chiese dell'acqua alla servetta, che, casualmente, in quel momento assisteva la sua padrona pronta per andare a dormire; aveva infatti vegliato lavorando al lume di una lanterna e aveva prolungato la veglia sino a tarda notte. Il soldato butta lo sguardo atrraverso la porta non completamente chiusa e vede la donna virtuosa essere di rara bellezza. Colpito (da tanta bellezza) il suo cuore subito prende fuoco e arde di insana passione. Con ingegnoso acume cerca mille scuse per poter vedere la vedova più spesso. Conquistata da quella relazione quotidiana, si concede a poco a poco all'estraneo e in breve un'unione sempre più stretta le offuscò la mente. Mentre il custode diligente passa qui le notti, viene a mancare un corpo a una delle croci. Il soldato, sconvolto, espone il fatto alla donna. E la santa donna dice: «Non hai nulla da temere», e gli consegna il corpo del marito da affiggere alla croce perché lui non sia punito per la sua negligenza. Così l'infamia prese il posto delle lodi (attribuitele in precedenza).